Dvadeset osmog novembra ove godine navršilo se 200 godina od rođenja revolucionara i Marksovog najbližeg saradnika i saborca, Fridriha Engelsa. Naš član Jordan Grujić pravi osvrt na Engelsov značaj za marksizam i radničku borbu.
Engels je rođen 1820. godine u bogatoj nemačkoj porodici i veliki deo svog života proveo je kao menadžer mančesterskih fabrika i kapitalista. To ga, međutim, nije sprečilo da sistematično uočava i analizira uspostavljanje radničke klase kao revolucionarnog subjekta u kapitalizmu, koji se učvršćivao u jednoj evropskoj zemlji za drugom. Prisustvo čartističkim (radničkim) borbama i posmatranje užasnih uslova u kojima su radnici i radnice u Engleskoj živeli omogućilo mu je izvanredan uvid u radničku klasu i pre upoznavanja sa Marksom. Tako je već 1845. godine napisao knjigu Položaj radničke klase u Engleskoj, u kojoj se, po prvi put, položaj radnika i radnica ne posmatra samo kroz prizmu sažaljenja, već i uz izvesnu dozu optimizma: kao nеšto što će ih podstaći da postanu akteri svog oslobođenja i donosioci bolje budućnosti.
Nakon drugog susreta s Marksom, u pariskom kafeu Režans 1844. godine, njih dvojica postaju doživotni prijatelji i saradnici, a njihov zajednički rad i dela učvršćuju naučni socijalizam (nasuprot utopijskom) kao teoriju samooslobođenja radničke klase.
Pored uvida koji su bili ključni za radničke borbe tog vremena, Engels je ostvario i uvide koji mogu značajno da nam pomognu u razumevanju današnjih borbi, prepreka i problema.
On se zalagao za odbacivanje reformističkih pristupa u radničkom pokretu, insistirajući na rušenju kapitalizma i uspostavljanju socijalizma revolucionarnim putem, „ne samo zato što vladajuća klasa ne može biti srušena na bilo koji drugi način, već i zato što klasa koja je ruši samo kroz revoluciju može da sa sebe zbaci talog vekova i postane sposobna za osnivanje novog društva“.
Engels je još tada imao vrlo dobru intuiciju po pitanju nemogućnosti građenja socijalizma u jednoj zemlji, i celog svog života pružao je doprinos izgradnji internacionalnog radničkog jedinstva, smatrajući ideju o „lokalnom socijalizmu“ komičnom. Takođe je napominjao da je, „što istočnije idemo“, buržoazija sve nesposobnija i plašljivija da izvede svoju revoluciju, suočena sa pritiskom proletarijata, i govorio je kako radništvo „ne treba da čeka nego da joj odmah skoči za vrat“. Bio je i među prvim marksistima koji su se bavili međuljudskim odnosima – preciznije, pitanjem kako odnosi proizvodnje utiču na organizaciju svakodnevnog života. Jedno od njegovih ključnih dela, inspirisano tadašnjim otkrićima u antropologiji i arheologiji, Poreklo porodice, privatne svojine i države, upravo govori o tome kako su formiranje porodičnih odnosa, podređivanje žene muškarcu i nastanak države uslovljeni i prepleteni sa pojavom klasnog društva.
Engels nije bio samo vrsni teoretičar već i čovek od akcije i vrlo agilan borac. Tokom revolucionarnog „proleća naroda“ 1848. godine, Engels je spremno izašao na barikade. U socijalističkim krugovima bio je poznat po nadimku General, kako zbog svojih organizacionih sposobnosti i discipline tako i zbog činjenice da je bio dosta posvećen teoriji ratovanja. On je bio ključan u međusobnom povezivanju nacionalnih radničkih borbi i savetovao je mnoge buduće revolucionare i revolucionarke oko toga kako da deluju. Nakon Marksove smrti, bio je ključna ličnost Druge internacionale i predvodio ju je u periodu velikog omasovljenja nemačke socijaldemokratije.
Sam Engels je tvrdio, a neki i danas ponavljaju tu tvrdnju, da je u razvoju marksizma i doprinosu revolucionarnoj borbi radničke klase on odigrao samo sporednu ulogu. Međutim, time se nepravedno umanjuje njegov značaj. Da nije bilo Engelsa, ne samo da ne bi bilo marksizma kakav danas znamo, već ne bi bilo ni Marksa. Njegova dela nam ostaju kao svedočenja jednog posvećenog revolucionara i kao smernice za dalju borbu.