Pre desetak dana Sarajevo je svedočilo jednom nesvakidašnjem dešavanju: zaposleni/e na Univerzitetu ušli su u štrajk, a studentkinje i studenti su ih u tome podržali. U svetlu aktuelnih studentskih protesta u Srbiji, te iščekivanja odgovora profesora/ki Filozofskog fakulteta u Beogradu na pismo u kojem se od njih traži podrška studentskoj borbi, prenosimo intervju Vladimira Unkovskog-Korice sa aktivistom Nedimom Klipom koji nas upućuje u ova najskorija dešavanja u BiH.
Pročulo se u novinama da studentkinje i studenti i preko Fejsbuka organizuju protest podrške štrajku sindikata UNSA u Sarajevu. Zanima nas, ko štrajkuje i zašto?
–Štrajk na Univerzitetu u Sarajevu (UNSA) je pokrenuo Sindikat UNSA-e kojem pripadaju 15 članica (fakulteta i akademija) Univerziteta. Povod štrajku je neisplaćivanje 3,5 takozvanih „tranši“ iz budžeta Kantona Sarajeva Univerzitetu, čime je dovedeno u pitanje isplata plata i općenito funkcioniranje. Razlozi za štrajk, naravno, ne leže samo u neisplaćivanju plaća, već su to sve manifestacije generalno katastrofalnog i nesređenog stanja visokog obrazovanja u Kantonu Sarajevo (iako to važi i za sve druge univerzitete i visokoškolske ustanove u BiH).
BiH kao i sve druge zemlje potpisnice bolonjske dekleracije prati isti proces ukidanja javno finansiranog, dostupnog i kvalitetnog visokog obrazovanja. U proteklim godinama je u sklopu bolonjskih reformi promjenjen status Univerziteta u rang nevladine organizacije. Na koji način, pitate se? Vlada Kantona Sarajeva dodjeluje mjesečni grant Univerzitetu u Sarajevu i time je Univerzit izbačen iz redovnog planiranja i finansiranja budžetskih stavki. Ovo se uradilo u cilju poticanja članica Univerziteta da se otvore tržištu i da počnu raditi sa privatnim sektorom, te da na taj način obezbjede sebi finansiranje. U isto vrijeme, kao „državna“ institucija, Univerzitet mora ispunjavati društvene potrebe, što je u krajnjem slučaju nespojivo sa profitnim interesom kao što praksa pokazuje. Nastaje potpuni kolaps visokog obrazovanja.
Trenutno se iz budžeta putem grantova ili tranši izdvaja tek za oko 30% redovnih potreba isplata plata, doprinosa i hladnog održavanja Univerzitetske infrastrukture. Pojedini fakulteti (većinom humanističkih i društvenih usmjerenja) na taj način su stavljeni u potpuno podređen položaj. Stanje na tehničkim fakultetima je naravno bolje zbog mogućnosti rada sa privredom, ali na tim fakultetima je do sada vladao otpor dizanju kvota samofinansirajućih studenata i povećanju školarina, kao procesu obezbjeđivanja sredstava za plate, nastavna sredstva i održavanje zgrada. U ovakvom slučaju ispaštaju nastavne aktivnosti obzirom da su sredstva pribavljena kroz rad sa privredom bila korištena za što širu dostupnost obrazovanja na tim fakultetima. Uz akademije,ovo bi bio odraz sastava članica Sindikata.
U potpuno drugim okolnostima rade fakulteti poput Ekonomskog i Pravnog fakulteta. Kvote za studente „na budžetu“ su smanjivane, dizane za samofinansirajuće, a školarine postepeno povećavane. Plate su višestruko iznad prosjeka Univerziteta i protive se štrajku i zahtjevima Sindikata.
Vlada Kantona Sarajeva ne priznaje sebe kao poslodavca zaposlenim na Univerzitetu, iako je osnivač ove institucije, te odbija bilo kakve pregovore o potpisivanju kolektivnog ugovora. Iz toga proizilazi nezaštićenost nastavnog i vannastavnog osoblja Univerziteta, nemogućnost ostvarivanja prava koja proizilaze iz Zakona o radu FBiH i u prosjeku manjim platama za isti posao i istu težinu posla u odnosu na budžetske korisnike. Uz sve ovo od 2007. godine važi zabrana dodatnog zapošljavanja na Univerzitetu. Svaka članica mora na osnovu sredstava koje ostvari na tržištu vršiti zapošljavanje novih kadrova. Zbog manjka kadrova, koji proizilazi iz ove odredbe, dolazi do opterećenja nastavnog osoblja sa dvije do četiri norme rada kako bi se obezbjedilo normalno odvijanje nastavnog procesa, a plaćeni su samo za jednu normu.
Reforme koje su sprovedene su bile usmjerene i u cilju smanjenja političkog uticaja na visoko obrazovanje, ali je postignut potpuni kontraefekat povećanem istog i smanjenja uticaja radnika i studenata Univerziteta.
Svi ovi procesi doveli su do pada kvaliteta obrazovanja i do svojevrsne elitizacije. Rezultat ovih procesa je i pojava raznoraznih privatnih visokoškolskih ustanova u kojima kvalitet obrazovanja ne dostiže standarde Univerziteta u Sarajevu, uprkos svemu što se dešava. Visoke cijene školarina koje prosto pljačkaju naivne mlade ljude i njihove porodice u potrazi za kvalitetnim obrazovanjem, „prodaja“ diploma i uska saradnja sa političkim strukturama u BiH su u planu na ovim privatnim ustanovama.
Ko su studentkinje i studenti koji podržavaju štrajk? Zašto ga podržavaju?
–Studenti i sami prepoznaju postepeno sve ovo što se dešava na Univerzitetu i zašto se dešava. Nije trebalo dugo da se pojavi grupa studenata koja će pozvati u podršku štrajku i Sindikatu. U ovom slučaju su to bile studentkinje Poljoprivredno-prehrambenog fakulteta koje su se okupile, organizovale i pozvale na proteste. Ustanovile su da su interesi nastavnog i vannastavnog osoblja okupljenog u Sindikatu ne razlikuju mnogo od interesa studenata, da su razlozi za štrajk opravdani, a da bi ispunjenje zahtjeva riješilo veliki broj problema sa kojim se susreću studenti. Također, položilo bi temelje za daljnje zahtjeve usmjerene protiv provedbe bolonjskog procesa.
Na koji način se organizuje solidarnost sa profesorima? Da li igraju ulogu plenumi koji su organizovani za vreme februarskih protesta?
–Solidarnost se prvenstveno pokazivala kroz informiranje studentske populacije o razlozima i zahtjevima štrajka. To se dešavalo u isto vrijeme sa agitacijom zvaničnih studentskih predstavnika, Vlade i Rektorata protiv, koji su širili dezinformacije i laži o štetnosti štrajka po studente. Od samog početka štrajka Sindikat je preduzeo mjere da ni u kom slučaju se ne ide na štetu studenata.
Protesti i plenumi su igrali neslavnu ulogu u ovom svemu obzirom da je štrajk bio najavljen još 17. februara ove godine, ali se odustalo od njega zbog tadašnjih dešavanja. Studentski protest podrške Sindikatu je na kraju otkazan zbog pritisaka na studente koji su bili u organizaciji protesta, između ostalog prijetnjama o sabotaži protesta kroz ponavljanje paljevina.
Koji je širi značaj ovog štrajka? Kakvo je stanje u BiH od kada su se završili protesti proletos?
–Nažalost, cijeli štrajk je prošao relativno nezamijećen u javnosti u jeku predizborne kampanje koja se odigrava u BiH, pa je izostala daljnja podrška štrajku i povećan pritisak na Vladu da ispuni zahtjeve sindikata. Po navodima Sindikata oni su ustanovili crne ovce u svojim redovima (misleći na Univerzitet, ne Sindikat), te će time modalitet štrajka usmjeriti ka pritisku prvenstveno na Dekane fakulteta i Rektorat.
Prvi put se ozbiljnije vodi diskurs o katastrofalnim efektima neoliberalnih procesa na visoko obrazovanje, aktivirao se Sindikat kao stjecište nepolitizovanog kadra na Univerzitetu koji iznosi i političke zahtjeve (u sferi obrazovanja) uz zahtjeve vezane za radni odnos i dolazi do otvorenog saveza uposlenika Univerziteta i studenata. U širem kontekstu procesa koji se dešavaju u ovom društvu, zajedno sa stvaranjem novog sindikata u Tuzli, sve većom samosvijesti i klasne prepoznatljivosti tamošnjih radnika i počecima organizovanja političkog pokreta koji želi artikulirati političke zahtjeve februarskih dešavanja, moram reći da se stvari pomjeraju sa mrtve tačke, ali je još sve daleko od značajnijih sposobnosti za promjene. Mi moramo u međuvremenu raditi na jačanju postojećih i stvaranju novih radikalno lijevih organizacija, povećanju samosvjesnosti radnika i njihovoj organizaciji, agitaciji među studentima i stvaranju lijevog fronta za političko-ekonomsku borbu. Haman pa smo na početku naše zajedničke borbe koja traje već godinama.
Kakvu ulogu igra levica među studentima?
–Tu i tamo se pojavljuju parole, ali izostaje ozbiljnog organizovanja.
Šta biste poručili studentima u Srbiji?
–Jedan svijet, jedna borba!