AFŽ Jugoslavije i Vojvodine je bila masovna ženska organizacija koja je skupila i kanalisala žensku energiju za unapređenje položaja žena u društvu. Organizacija je formalno osnovana 1942, u toku Narodnooslobodilačke borbe tokom koje je probuđena do tada neiskorišćena energija žena. Masovni priliv žena doprineo je da brzo formiraju, pored zemaljske, republičke, pokrajinske, sreske, opštinske gradske i mesne organizacije AFŽ-a. Horizontalne veze između organizacija su bile vrlo čvste, ali je bilo i regionalnih osobenosti u radu. U Vojvodini je to bio aktivan odnos na uključenju žena svih etničkih zajednica, veliki obim kolonizacije i otkupa poljoprivrednih proizvoda.
AFŽ je bila svojevrsna škola u kojoj su žene naučile da budu aktivne u javnom i političkom životu zemlje. Rad se odvijao pod rukovodstvom Komunističke partije Jugoslavije i bio je oslonjen na temeljna opredeljenja da su žene ravnopravne sa muškarciima u svim segmentima života i rada. Ravnopravnost žena i formalno je potvrđena Ustavom iz 1946. i čitavim setom zakona među kojima su bili i zakoni koji su štitili položaj majke i deteta. AFŽ je bio kolektivni čan Narodnog fronta. I pored formalno-pravne nesamostalnosti AFŽ je bio izvorna ženska organizacija sa elementima političke organizacije.
U periodu 1942-1945 osnovni zadaci organizacije su bili vezani za oslobođenje zemlje od fašističke okupacije. Žene su pomagale Narodnooslobodilačku borbu kao učesnice s puškom u ruci, kao ilegalke, kuriri, lekarke, bolničarke… i pozadinske radnice. One su u nekim područjima u velikom broju učestvovale u vlasti radeći u narodnooslobodilačkim odborima. Na oslobođenim teritorijama organizovale su svakodnevni život, analfabetske tečajeve, priredbe i sl.
U periodu 1946-1947 težište rada je bilo na zbrinjavanju dece bez roditelja, ranjenika, invalida, kolonista, starih ljudi, zatim na obnovi i izgradnji zemlje, otkupu hrane i različitim oblicima društvenih aktivnosti (proslave, dobrovoljni rad). Žene su se angažovale u političkom životu zemlje. Veliki broj je uključen u proizvodnju, a da bi se što veći broj žena kvalifikovao za zanimanja u industriji organizovana je njihova edukacija. Obdaništa, jaslice i vrtići, kao najšire postavljena mreža institucija koje su brinule o deci olakšale su zaposlenim majkama rad. Intenzivirana je akcija upisivanja žena u seljačke radne zadruge. I tu su organizovani različiti edukativni kusevi i otvarana obdaništa.
U periodu 1948-1950 članice AFŽ-a su svojim radom podržale Petogodišnji plan. Obnova zemlje, industrijalizacija i „uvođenje žena u privredu“ bili su osnovni zadaci. Žene su masovno podržale stav Tita i rukovostva KPJ protiv Rezolucije IB-a.
U periodu 1950-1953 počinje gašenje aktivnosti AFŽ-a. Nejasne direktive date na Trećem kongresu organizacije 1950. uticale su na dezorjentaciju članstva. U tom periodu su postavljena vrlo važna pitanja dvostruke opterećenosti žena i načina organizovanja ženskog aktivizma. AFŽ je formalno ukinut na IV kongresu organizacije 1953.
AFŽ je bio „organizaciona forma Partije“, ali i sastavni deo Narodnog fronta tako da se kod ocene rada organizacije ovo mora uzeti u obzir. Najznačajnji rezultati postignuti su na planu zaštite radnica i majki. Organizacije AFŽ-a sarađivale sa nadležnim resorima kod „otkanjanja uzroka oboljenja i smrtnosti dece“, donošenja uredbi o zaštiti majke i deteta, osnivanja domaćičkih učiteljskih škola, organizovanja tečajeva za negovateljice i vaspitačice u dečjim obdaništima.
Aktivnosti organizacije su se odvijale kroz rad na zdravstvenom prosvećivanju žena, kurseve za mlade majke i negu dece, aktive žena koji su se bavili problematikom zaštite majke i deteta, organizovanjem stalne pomoći radnoj ženi i majci, organizovanjem pravne pomoći za žene, pružanjem pomoći institucijama koje se brinu za majku i dete (vrtići, jaslice…), pružanjem pomoći održavanju školskih kuhinja, dečjih restorana…
Najmasovniji oblici rada AFŽ-a su bili kroz rad na kulturnoprosvetnom i političkom obrazovanju žena gde su organizovani tečajevi opismenjivanja, domaćički tečajevi, čitalačke grupe, kursevi i seminari na različite teme, predavanja, izložbe, čitanje i distribucija ženske štampe.
Rad na uključivanju žena u privredu uglavnom se odvijao kroz mobilizaciju žena za dobrovoljni rad. Tu je AFŽ imao uspeha. Uključivanje žena u privredu je bila obaveza i drugih masovnih organizacija ali i organa vlasti. Saradnja svih ovih činilaca pokazala se plodnom u Vojvodini gde su organizacije AFŽ-a Vojvodine (Sombor, Subotica i Novi Sad) uticale da se tokom 1950. zaposli na neodređeno vreme 15,530 žena.
Žene Jugoslavije su nepovratno iskoračile u društveni i privredni život zemlje. Prema kriterijumima procene položaja žena u društvu u koje spadaju pravne norme i mera učešća u političkom i privrednom životu zemlje, ostvarile su vidan napredak.
Uvođenjem jednakih prava za žene u odnosu na muškarce i posebnom zaštitom majke i deteta socijalistička Jugoslavija je osigurala suštinsku ravnopravnost žena. Ali, u korišćenju zakonskih prava je bilo velikih regionalnih razlika i razlika između žena u seoskim i gradskim sredinama. U Vojvodini je nivo korišćenja prava u odnosu na čitavu Jugopslaviju bio visok.
Posle II svetskog rata započeo je period učešća žena u političkom i privrednom životu zemlje. Žene su masovno glasale na izborima za savezne, republičke, pokrajinske i lokalne organe vlasti. One su i birane u organe vlasti i uključivale se u privredni razvoj zemlje. Društveni i politički angažman žena je počeo da se smanjuje od 1950. Razlozi se mogu naći u nižem nivou obrazovanja žena, što je nasleđen problem, i preopterećenosti radom u domaćinstvu. Promene u političkom sistemu, gde su lokalni organi vlasti imali sve veći značaj, tražila je od izabranih osoba veće znanje i sposobnost u radu. Žene su sada morale da se kvalifikuju znanjem i sposobnostima a ne potrebom da se izabere predstavnica žena. S druge strane patrijarhalna svest koja je vremenom prevladala učinila je da žene na svakom poslu moraju mnogo više da se dokazuju.
Uvođenjem samoupravljanja i rentabilne proizvodnje u uslovima nerazvijene industrije došlo je do smanjenja državnih subvencija za dečje ustanove i ustanove društvenog standarda i do gašenja dela ovih institucija. Time je jedan broj zaposlenih žena izgubio mogućnost da njihova deca budu jeftino i bezbedno zbrinuta. I uvođenje relativno visokog dečjeg dodatka 1951. uticalo da veliki broj žena napusti posao.
U toku NOB-a i posleratne obnove patrijarhalno shvatanje o položaju žena je odmah bilo prepoznavano i osuđeno kao nazadno i pogrešno. Žene u Vojvodini su slobodno odlazile u reonske i mesne organizacije AFŽ-a. Početkom pedesetih godina „otupela“ je oštrina razračunavanja sa patrijarhalnim shvatanjima. Dešavalo se da su u Vojvodini žene masovno vraćale kandidature za izbore na lokalnom i regionalnom nivou jer se muževi i porodica nisu sa tim slagali. U prvim posleratnim godinama takva situacija nije bila moguća.
Uspostavljanje i razvoj socijalističkog društva u Jugoslaviji podrazumevao je uključivanje žena u društveni, privredni i politički život zemlje. Deklarativna pa čak i zakonska utemeljenost ravnopravnosti žena i muškaraca nije bila dovoljna za potreban nivo aktivnosti koji su žene dale u stvaranju i razvoju socijalističke Jugoslavije. Kulturna zaostalost žene i patrijarhalni moral bili su ponekad jači od zakona.
AFŽ je nastao kao organizacija žena koja radi za žene i za opšte dobro. Samo u tim uslovima moglo se započeti oslobađanje žena i njen masovan ulazak u društvenu privrednu i političku stvarnost. Taj zamah, polet, energija i upornost kojom su žene ženama u direktnim kontaktima prenosile znanja i iskustva, pružale neposrednu podršku, predstavlja najefikasniji model ženskog aktivizma kod nas.