Tekst Milana Radanovića je nastavak serije o fašizmu, koju smo započeli nakon zabranjivanja prošlogodišnje Povorke ponosa. Glavna nit članaka koji su se u ovoj seriji pojavili jeste povezanost krize kapitalizma, rasta državne represije i jačanja desnog ekstremizma na političkoj sceni. Bilo nam je bitno da što širi krug ljudi iz radničkog i antifašističkog pokreta doprinese ovoj diskusiji. Uredništvo nije nužno saglasno sa svim tezama iznetim u ovim člancima. Ipak, smatramo da je svaki doprinos stvaranju kritičke svesti o autoritarnom pravcu našeg društva korak napred za odbranu demokratskih prava i stvaranje nove antikapitalističke i internacionalističke levice u Srbiji.
Istorijski revizionizam u Srbiji u poslednje dve decenije karakterišu ignorisanje naučnog doprinosa posleratne jugoslovenske istoriografije, demonizovanje socijalizma, relativizovanje i ignorisanje doprinosa jugoslovenskog antifašističkog pokreta – s prećutnom težnjom ka anuliranju istorijskog kontinuiteta s ovim pokretom tokom ’90-tih, uz jasnu težnju ka brisanju istorijskog kontinuiteta s partizanskim pokretom tokom ove decenije, relativizovanje i normalizovanje kvislinštva, i kao najradikalnija manifestacija prerade prošlosti – apologizovanje kvislinštva i neretko viktimizovanje istaknutih kolaboracionista koji su izgubili živote u borbi s komunistima, ili im je suđeno na posleratnim sudovima socijalističke Jugoslavije.
Ovaj revizionistički sindrom najkarakterističnije se ogleda u odnosu postmiloševićevskih vlasti prema negativnom nasleđu četničkog pokreta, kao dominantnog kvislinškog pokreta u Srbiji, tokom nemačke okupacije. Iako vlasti u Srbiji izbegavaju nedvosmisleno poistovećivanje sa ideološkim i istorijskim nasleđem četničkog pokreta, kao što su to u prvoj polovini prošle decenije otvoreno činile vlasti tzv. Republike Srpske, ipak čitav niz političkih i pravnih poteza vlasti u Srbiji, u ovoj deceniji, govori o težnji ka uspostavljanju istorijskog kontinuiteta sa nasleđem ovog zločinačkog kvislinškog pokreta.
Za razliku od miloševićevskih vlasti, postmilošeićevske vlasti (bez obzira iz koje buržoasko-nacionalističke partije potiču njeni protagonisti) pokazuju težnju ka definisanju istorijske politike, odnosno ka institucionalizovanju selektivne politike sećanja, donošenjem nekoliko vrlo spornih zakona i spregom sa akademskom revizionističkom istoriografijom, čiji su predstavnici mahom članovi partija koje su vladale Srbijom u ovoj deceniji.
Narodna skupština Republike je 21. decembra 2004. izglasala Zakon o izjednačavanju prava partizanskih i ravnogorskih boraca, da bi isto predstavničko telo 17. aprila 2006. izglasalo Zakon o rehabilitaciji, kojim je pravno omogućena politička rehabilitacija istaknutih protagonista kvislinških pokreta tokom nacističke okupacije. Zakon o rehabilitaciji kao pravni akt, ili tačnije – politička deklaracija, u krajnjoj meri ubrzava političku rehabilitaciju Draže Mihailovića, kao najistaknutije ličnosti srpskog kvislinškog korpusa.
U Zakonu o rehabilitaciji nisu data merila kojim bi sud trebalo da utvrdi da li je neko lice osuđeno ili represirano iz ideoloških razloga (što čini okosnicu zakona, odn. njegov prvi i najznačajniji član), dovoljno je da tako nešto naznači predlagač rehabilitacionog postupka. Dodatni podsticaj relativizovanju odgovornosti ratnog zločinca Draže Mihailovića (naime, činjenično stanje na osnovu kog je Mihailović 1946. osuđen na smrt, ni do danas nije nimalo izmenjeno), kao i njegovoj glorifikaciji i viktimizovanju, predstavlja inicijativa Ministarstva pravde za osnivanje Državne komisije za otkrivanje okolnosti pogubljenja generala Dragoljuba Draže Mihailovića, formirana aprila 2009. s prevashodnim ciljem pronalaženja grobnog mesta ovog ratnog zločinca.
U radu ove komisije, kao i radu Državne komisije za tajne grobnice posle septembra 1944. (formirane inicijativom istog ministarstva, septembra 2009) ključnu ulogu igraju predstavnici akademskog istorijskog revizionizma (mahom saradnici Instituta za savremenu istoriju iz Beograda), koji su ujedno istaknuti članovi Demokratske stranke, ili su apologete njene politike.
U ovim nastojanjima očigledna je politička i ideološka motivacija (partijska i nacionalna), zasnovana napose na nacionalizmu i antikomunizmu. Preko antikomunizma domaće kvislinške formacije (napose četnici) rasterećuju se negativnog nasleđa i predstavljaju se kao patriotske i antitotalitarne snage, dok se partizanski pokret predstavlja kao prevratnički i totalitarni, pri čemu se antifašistički i oslobodilački doprinos partizanskog pokreta relativizuje tezom o njegovom tobožnjem doprinosu izbijanju i vođenju građanskog rata u Srbiji (iako pod uslovima okupacije, i to striktne i represivne kakva je bila nemačka okupacija u Srbiji, nije bilo objektivnih mogućnosti za vođenje građanskog rata; nasuprot tome, uslovi okupacije omogućili su četničkom pokretu zavođenje gotovo trogodišnjeg terora u ruralnim delovima zemlje).
Pri svemu tome zanemaruju se brojni zločini kvislinških formacija u Srbiji (nedićevaca, ljotićevaca i četnika Koste Pećanca i Draže Mihailovića). Nažalost, domaća istoriografija nije u potpunosti naučno istražila broj kvislinških žrtava tokom rata i okupacije, pri čemu treba naglasiti je broj žrtava četničkih zločina najizrazitiji.
Dostupni su nam samo rezultati istraživanja o broju pobijenih od strane četničkog pokreta tek za pojedine okruge i opštine u Srbiji.
Prema istraživanju Gojka Škore, u užičkom kraju je tokom rata od ravnogorskih četnika stradalo 1,364 lica, od nedićevaca 95, od ljotićevaca 97 lica (pri čemu istraživač pominje i 252 lica koja su pogubljena od strane partizana, što prenosimo zbog mogućnosti poređenja).
Prema istraživanju Vladimira Nikšića i jednog broja članova čačanskog SUBNOR-a, imenom i prezimenom, mestom događaja i vremenom, utvrđen je sledeći broj poginulih i ubijenih lica u čačanskom okrugu, tokom rata: nemački okupator je streljao 1,145 lica iz čačanskog kraja (od toga su 702 partizana koje su zarobili četnici i predali ih Nemcima), četnici su ubili 571 lice (streljano 385, a zaklano 186, od tog broja zaklanih je 54 žene), dok je u logorima stradalo 634 lica (mahom je reč o licima koja su kao pripadnici ili simpatizeri partizanskog pokreta uhvaćena od strane nedićevaca i četnika, da bi potom bila predata Nemcima), dok je u čačanskom kraju od strane partizana i OZN-e pogubljeno oko 200 lica.
Prema istraživanjima Dragoljuba Petrovića u knjaževačkom kraju su četnici pobili oko 400 lica, a u boljevačkom kraju oko 250 lica. Najmasovniji četnički zločin u jednom danu nad stanovništvom jednog naselja u Srbiji, dogodio se u noći između 22. i 23. decembra 1943, u selu Vraniću, nadomak Beograda, kada su četnici Avalskog korpusa pobili 72 stanovnika ovog naselja (među njima 35 žena i devojaka, od kojih su neke silovali pre ubistva, kao i desetoro dece). Svi oni su pobijeni na vrlo surov način, hladnim oružjem, klanjem.
Treba naglasiti da su najbrojniji zločini četničkog pokreta počinjeni nad muslimanskim stanovništvom u Istočnoj Bosni, naročito tokom 1942/43. Prema dokumentaciji posleratne Zemaljske komisije za utvrđivanje zločina okupatora i njegovih pomagača za BiH, četnici su samo na području opštine Foča u ovom razdoblju pobili oko 3,500 muslimanskih stanovnika, dok su na području opštine Goražde pobili oko 1,300 muslimanskih stanovnika, na području opštine Čajniče oko 400 (u ovoj publikovanoj dokumentaciji priložena su imena i prezimena žrtava, kao i mesto i približan datum pogubljenja).
Na osnovu istraživanja četničkih zločina u crnogorskoj opštini Pljevlja, imenom i prezimenom ustanovljena je brojka od gotovo 1,500 muslimanskih stanovnika koje su tokom rata pobili četnici.
Aktuelne napore države ka političkoj rehabilitaciji četničkog pokreta treba sagledavati u širem svetlu savremenog akademskog i državnog istorijskog revizionizma u svim evropskim zemljama koje su u poslednje dve decenije prolazile kroz političku transformaciju nekadašnjeg socijalističkog sistema u novi, kapitalistički sistem.
Ovi napori podrazumevaju apsolutizovanje „komunističkih zločina“, odn. markiranje ratne retorzije partizanskih snaga i posleratne državne represije nad antikomunistima, kao i upadljivo minimiziranje i ignorisanje zločina domaćih kvislinških formacija.