Ovogodišnji 28. juni javnost Srbije dočekala je sa uzburkanim emocijama. Sastanci predsednika Srbije i Kosova u Briselu protekli su uz zaoštrenu, ali ispraznu retoriku. Na Vidovdan se u Beogradu otvorio Narodni muzej, institucija koju stanovnici i stanovnice Beograda već deceniju i po ne mogu da posete, a 23. juna je, povodom istog praznika, ispred Hrama Svetog Save održan koncert ruskog hora Aleksandrov. Nije prvi, a, po svemu sudeći, ni poslednji put da se prigodne manifestacije koriste kako bi se skretala pažnja sa nefunkcionalnog trošenja javnog novca, za šta su Narodni muzej i Hram Svetog Save očiti primeri. Istovremeno, u centru Beograda, na staru Železničku stanicu više ne stižu vozovi koji nisu po volji investitora Beograda na vodi, ali se zato planira dolazak monumentalne statue Stefana Nemanje, osnivača srednjovekovne dinastije Nemanjića, na čije se osvajačke pohode kratkog veka moderna srpska država poziva kako bi osnažila svoj bojni poklič usmeren ka Kosovu. Navodno istorijsko pravo Srbije na Kosovo već dva veka zasniva se na negiranju demografsko-etničke slike ovog dela Balkana i predstavlja instrument za ukidanje političkih prava Albanaca i Albanki koji na njemu žive kao većinski narod.
Drugi instrument ukidanja političkih prava Albanki i Albanaca jeste, naravno, (kulturalni) rasizam, koji se ponovo ispoljio u načinu na koji je javnost reagovala na utakmicu Srbija–Švajcarska na Svetskom prvenstvu u fudbalu. Umesto da se zapita koje su bile životne putanje i istorijske okolnosti koje su dovele do toga da dva Albanca poreklom sa Kosova igraju u reprezentaciji Švajcarske (a, kao što se može pretpostaviti, one su u oba slučaja delimično proistekle iz srpske zavojevačke politike: Džaka dolazi iz izbegličke porodice političkog zatvorenika, a Šaćirijeva porodica emigrirala je 1992. godine, kada je on imao tek godinu dana), domaća javnost danima se naslađivala rasističkim uvredama koje su ponovo sasvim dopuštene i normalne u javnom prostoru.
Kako izreka kaže, „neprijatelj je onaj čiju priču nisi čuo“. Od svog osnivanja, Marks21 ulaže napore u izgradnju prijateljstva dva susedna naroda, dosledno se zalažući za samoopredeljenje naroda Kosova, boreći se protiv srpskog nacionalizma i iredentizma, ali i pokušavajući da pruži odgovor na novouspostavljeni NATO protektorat koji, kao ni naši saborci i saborkinje sa Kosova, ne vidimo kao ostvarenje prava na samoopredeljenje naroda Kosova, već kao novi ciklus kolonijalne uprave. U ovom tekstu se, stoga, nećemo podrobno baviti dekontaminacijom domaćeg iredentističkog i rasističkog diskursa. Jednostavno, nemamo vremena da se bavimo samo sobom: umesto stalnog ukazivanja na to šta nije u redu sa postojećim diskursom, moramo ponuditi novi način govora koji će direktno adresirati pitanja političkih prava kosovskih Albanaca i Albanki. Ključne reči koje želimo da ponudimo u ovom novom diskursu jesu dekolonizacija, emancipacija i samoopredeljenje, kao svojevrsni ključevi za razumevanje kosovskog problema.
Dekolonizacija, emancipacija, samoopredeljenje
Prilikom pomena stava da se moderna istorija Kosova može sagledavati kroz koncept kolonije, odgovor koji se u javnosti često navodi jeste da nakon prisajedinjenja Kosova Srbiji, a zatim i njegovog ulaska u Jugoslaviju, srpsko stanovništvo nije (dodatno) naseljavano na ove teritorije. Ovim se, zapravo, čini logička greška poistovećivanja „kolonizacije“ i „naseljeničke kolonizacije“, koja kao takva zapravo nije dominantna forma kolonizacije u doba kapitalizma. Ipak, netačno je reći da kolonizacija Kosova nije imala nikakve elemente naseljeničke kolonizacije – više puta je bilo pokušaja (sa malo uspeha) da se etničko srpsko stanovništvo naseli na Kosovo, ali i pokušaja (sa daleko više uspeha) da se albansko stanovništvo iseli. Osnovni modeli kolonizacije Kosova su, ipak, pre svega tipično kapitalistički: eksploatatorski i interni.
Kosovo je bilo de jure ili de facto isključeno iz demokratskog pravnog poretka Srbije, odnosno Jugoslavije, u skoro čitavom periodu od 1912. do 1999. godine, sa izuzetkom ratnih okupacija, uslovno sa izuzetkom perioda važenja Ustava SFRJ iz 1974. godine. Kroz skoro čitavu istoriju Kosova pod Karađorđevićima, ono je zadržalo status vojne uprave i nije čak ni nominalno bilo integrisano u sistem Kraljevine.[1] U toku vladavine Rankovića, Kosovo je de facto nastavilo da bude vođeno od strane privilegovane i povlašćene grupe (kosovskih) Srba, a nakon Miloševićeve Antibirokratske revolucije takav sistem ponovo je brutalno uveden, pri čemu su Albanci i Albanke bili u potpunosti isključeni iz sistema države, a njihova politička prava ukinuta. Nesumnjivo je da je tokom cele te istorije Kosovo bilo žrtva predrasuda i neravnomernog razvoja. Govoreći o Kosovu kao koloniji, bitno je istaći da je uspostavljanje ovakvog tretmana nad Kosovom zapravo bilo praćeno istom vrstom diskriminativnog diskursa kakvim je bilo praćeno kreiranje kolonijalnih imperija evropskih sila: socijalni darvinizam i rasizam kojima su evropski intelektualci pravdali porobljavanje i eksploataciju drugih rasa, srpski intelektualci verodostojno su prevodili na Albance, pokušavajući da na taj način opravdaju ukidanje njihovih političkih prava.
O čemu zapravo govorimo kada govorimo o emancipaciji albanskog naroda na Kosovu? O procesima u kojima se narod oslobađa spolja nametnutih stega i afirmiše se kao politički subjekt. U istoriji modernog doba, ovi procesi neraskidivo su vezani sa procesima masovnog obrazovanja na maternjem jeziku i njegove nesmetane upotrebe u javnoj sferi. Podela između Srba i Albanaca pre svega je jezička: iako pripadaju različitim religijama, Albance ujedinjuje upravo jezik, ali ih i ključno razdvaja od njihovih suseda. Kroz istoriju Kosova, upotreba albanskog jezika bila je diskriminisana – tek osnivanjem Univerziteta u Prištini 1969. godine (dakle, tri godine nakon smene Aleksandra Rankovića) počinje sistemski napor ka uvođenju albanskog kao jezika javne i intelektualne sfere. Ovi napori sasvim su slomljeni ukidanjem prava upotrebe albanskog jezika nakon Antibirokratske revolucije.
Nakon što je postalo jasno da režim neće dopustiti povratak albanskih profesora u škole i nastavu na albanskom jeziku, kao i rad drugih državnih službi na albanskom, kosovski Albanci odlučili su se za metod nenasilne borbe protiv (sada već sasvim jasno kolonizatorskog) Miloševićevog režima i zapravo organizovali „paralelnu državu“, ubirući neformalni porez od 3% (sa najvećim prihodima iz dijaspore) i uspešno organizujući pre svega mrežu osnovnih i srednjih škola koje su radile po privatnim kućama. Albanski poslanici i poslanice raspuštenog kosovskog parlamenta ovim naporima pokušali su da daju formalni pravni okvir i 22. septembra 1992. godine doneli Deklaraciju nezavisnosti Kosova koja je bila potvrđena na improvizovanom referendumu. Ovo je bio par excellence čin emancipacije i dekolonizacije „odozdo“, zahvaljujući kome danas na Kosovu uopšte postoje mladi obrazovani ljudi. „Paralelna“ Republika Kosovo operisala je praktično potpuno izvan vidokruga Miloševićevog režima, koji je usvojio strategiju izgladnjivanja protivnika (reč koju ovde koristimo i u doslovnom, ne samo prenesenom značenju), odnosno čekao da Albancima ponestane sredstava za njihove paralelne aktivnosti, isključujući ih u potpunosti iz ekonomije koju je kontrolisala država. Odgovor frustrirane manjinske grupe Albanaca bilo je, međutim, pokretanje oružane pobune i osnivanje Oslobodilačke vojske Kosova, koja je delovala po principu gerilske oslobodilačke vojske.
Konačno, šta znači u našem stoleću primeniti doktrinu samoopredeljenja u praksi? Ovaj koncept nasledili smo iz vremena Oktobarske revolucije i sloma evropskih imperija na koncu Prvog svetskog rata. Naravno, ukoliko zauzmemo stanovište da nacije, kao i sve društvene grupe, nisu „prirodne“, primordijalne i same po sebi razumljive, već da su u svom osnovu arbitrarne i uslovljene konkretnim istorijskim okolnostima, ovaj princip mora se svaki put iznova operacionalizovati. Osnovna pitanja koja levica mora postaviti u konkretnom slučaju samoopredeljenja ista su, međutim, kao i 1917. godine: da li se afirmacijom prava na samoopredeljenje određene grupe borimo protiv imperijalizma, da li rušimo diktaturu kapitala, te naposletku da li doprinosimo emancipaciji date grupe i njenoj afirmaciji kao političkog subjekta.
Još je Dimitrije Tucović u svom delu Srbija i Albanija argumentovano tvrdio kako je osvajanje Kosova od strane Kraljevine Srbije zapravo imperijalistički projekat u interesu srpske buržoazije, zacrtan po ugledu na druge imperijalističke projekte tog vremena.[2] Granice koje su, na temelju krvavih osvajanja u Prvom balkanskom ratu, zacrtane na Londonskim pregovorima 1912. godine, i koje su iz obuhvata albanske države isključile čitave krajeve naseljene skoro isključivo stanovništvom koje je govorilo albanskim jezikom, pokazale su se kao nepremostiva prepreka ostvarivanju trajnog mira među narodima na Balkanu. U toku vladavine Miloševićevog režima, država Srbija pokazala je da njena vlast nad Kosovom čini upravo suprotno, uvodeći teror manjine i oružanih snaga koje su dolazile iz Srbije, te, naposletku, sprovodeći osvetnička masovna ubijanja civila kao odgovor na oružanu pobunu OVK. Imajući ovo u vidu, samoopredeljenju naroda Kosova i njegovoj jasnoj želji da svoju budućnost gradi van okvira države Srbije mora se dati bezuslovna podrška.
Samoopredeljenje Kosova kao antiimperijalistička strategija
Imajući u vidu klasne i antiimperijalističke borbe koje se na Kosovu vode, jasno je da borba za samoopredeljenje naroda Kosova nije okončana Deklaracijom o nezavisnosti 2008. godine. Ona se vodi i dalje, ovog puta kako bi se Kosovo oslobodilo uticaja stranih imperijalističkih sila, na koje uostalom nije imun nijedan deo Balkana. Podrška koju je NATO dao OVK u ratu 1999. godine možda je dovela do povlačenja srpskih trupa u junu iste godine, ali daleko od toga da je bila nesebična, te je naposletku pokrenula novi ciklus kolonijalne uprave. Ono što je ova intervencija NATO-a potvrdila – ako je nekome uopšte bio neophodan još jedan dokaz – jeste da ne postoje „loš“ i „dobar“ imperijalizam i da je svako mešanje stranih vojnih sila prepreka oslobođenju Kosova. Naime, intervencija NATO-a nije izvedena na način koji bi najbolje poslužio narodu Kosova u njegovoj borbi – jer to imperijalistima nikada neće ni biti cilj – već na način koji je najviše odgovarao vojnoj industriji članica NATO-a i konstituisanju nove uloge Alijanse u svetskim odnosima.
S jedne strane, vojne industrije članica NATO-a održavaju svoje profite zahvaljujući periodičnim vojnim intervencijama koje opravdavaju nove cikluse proizvođenja visokotehnološkog naoružanja. Teledirigovani rat, poput NATO bombardovanja 1999. godine, donosi posebno velike profite zbog zametnog utroška „pametnih projektila“, poput krstareće rakete tomahavk, kojih je utrošeno 218, a koja se 2017. godine proizvodila po ceni od 1,87 miliona američkih dolara. S druge strane, NATO bombardovanje predstavljalo je pravni presedan u međunarodnom pravu koji je otvorio put budućim „humanitarnim“ intervencijama sa katastrofalnim posledicama, poput onih u Avganistanu i Iraku. Možda još važnije, ideologija humanitarnih intervencija ponudila je NATO-u novi razlog za postojanje nakon što ga je slom Sovjetskog Saveza i Varšavskog pakta bacio u duboku krizu identiteta ranih devedesetih godina prošlog veka.
Iako se o ovome malo govori kako na Kosovu tako i u Srbiji, najveće civilne žrtve NATO bombardovanja podneli su upravo Albanci, pri čemu nisu izostale ni tragedije poput bombardovanja kolone albanskih izbeglica. Najtragičnije je, međutim, to što je NATO bombardovanje omogućilo Miloševićevom režimu da se upusti u etničko čišćenje, sistematski progon, pljačku i ubijanje Albanaca na Kosovu u razmerama koje su daleko prevazilazile sve što je viđeno pre 24. marta 1999. godine. Jasno je da NATO ne podržava samoopredeljenje naroda Kosova kao čin emancipacije, već kao priliku da učvrsti svoju vojnu dominaciju u regionu, te da njemu odgovara situacija trajnog konflikta koju kreiraju nacionalisti kako sa srpske, tako i sa albanske strane. Činjenica da američka vojna baza Bondstil nadomak Ferizaja-Uroševca, jedna od najvećih vojnih baza izgrađenih nakon završetka Hladnog rata, nije otvorena za inspekciju organizacija za zaštitu ljudskih prava iako u njoj, navodno, postoji i zatvorski deo, pravda se upravo činjenicom da „status Kosova“ nije razrešen. Istovremeno, Evropska unija i dalje ne dopušta slobodno kretanje građanima i građankama Kosova, za koje je dobijanje šengenske vize skoro nemoguća misija: na termin u nemačkoj ambasadi, na primer, čeka se četiri meseca, a mladi studenti i studentkinje ili nezaposleni s Kosova – većina stanovništva – mogu slobodno da zaborave na istu.
Imperijalističko mešanje u politički razvoj albanskog naroda ima dugu tradiciju, baš kao što dugu tradiciju ima i otpor tom mešanju. O pretnji koju ugnjetavani narod na Kosovu postavlja pred imperijalistički poredak na Balkanu dobro govori činjenica da je KFOR, koji je inače vojni, a ne policijski organ reda, u aprilu ove godine organizovao policijske vežbe na kojima je trenirao odbranu od masovnih demonstracija. Od 2005. godine na Kosovu deluje i pokret Vetëvendosje („Samoopredeljenje“), koji predvodi jedan od lidera nenasilnog otpora iz devedesetih godina, Aljbin Kurti, a koji se zalaže za prestanak mešanja stranog faktora na Kosovu, traži povlačenje UMNIK-a, EULEX-a, KFOR-a i drugih stranih trupa sa Kosova, i otvoreno govori o tome da Kosovo predstavlja protektorat NATO-a kome se na terenu u vlasti pridružuje uska povlašćena politička elita proizašla iz struktura OVK. Vetëvendosje je i radikalnim načinom borbe pokazao svoj odnos prema postojećem političkom poretku: masovne demonstracije uz učešće 60.000 ljudi organizovane su još 2007. godine, u kojima je uništavana oprema i imovina stranih sila, a služinačke odluke kosovskog parlamenta, čiji sadržaj neretko diktiraju strane ambasade, sabotiraju se napadima suzavcem.
Ipak, kao izrazito heterogen pokret, Vetëvendosje, međutim, najčešće nije imun na nacionalizam, a njegova retorika ponekad je takva da se implicitno da zaključiti da bi podržali velike sile kada bi se one odlučnije postavile protiv Srbije. Ove godine Vetëvendosje je pretrpeo i značajan rascep u partiji koji je doveo do toga da je broj njegovih poslanika u parlamentu pao sa 32 na 19. Razlozi sa rascep u partiji bile su, po svemu sudeći, upravo radikalne metode borbe pokreta koje su dosadile mladim političarima željnim „normalnosti“, ali i autoritativne strukture unutar partije. U Srbiji se, međutim, Vetëvendosje demonizuje i predstavlja isključivo kao ekstremno nacionalistička stranka, dok se političari i stranke koji su direktno potekli iz OVK i koji na Kosovu danas deluju kao sluge NATO-a predstavljaju kao prihvatljivi sagovornici i partneri. Činjenica da na Kosovu i dalje ne postoji značajan autentični levi antiimperijalistički pokret govori o tome koliko je snažan i dobro finansiran pritisak da se navodno neizbežno prisustvo stranih sila „unormali“. Ovo pre svega znači da je naša dužnost kao levice u Srbiji da jasnije artikulišemo poruku prijateljstva i da tražimo od Srbije da se odrekne svojih teritorijalnih pretenzija na Kosovo, čime bi postalo jasno da NATO nije na Kosovu u ulozi zaštitnika, već novog okupatora.
Ipak, nužno je istaći i to da bi, na srednji rok, eventualna nesposobnost kosovske levice da istupi iz nacionalnih okvira i da prevaziđe protivrečnosti sadržane u pokretu Vetëvendosje mogla onemogućiti izgradnju prijateljstva i jedinstva albanske i srpske radničke klase kroz zajedničku borbu protiv nacionalizma i imperijalizma. U tom svetlu, smatramo da izgradnja nezavisne marksističke revolucionarne organizacije na Kosovu, koja bi mogla da nudi jasno teorijsko i strateško usmerenje tamošnjem narodu u ovoj borbi, postaje bitan kratkoročni zadatak, i obavezujemo se da svojim skromnim resursima i iskustvom podržimo sve napore u tom smeru.
Srbija i Kosovo: ka novom odgovoru sa levice
Nije slučajno da su dekolonizacija, emancipacija i samoopredeljenje ujedno i ključne reči za formiranje levih pokreta u čitavoj njihovoj istoriji dugoj skoro dva stoleća. Stoga levica u Srbiji ne sme da prećutkuje pitanje Kosova, da ga ostavlja drugim akterima na političkoj sceni, niti da ga se pribojava – ona mora ponuditi jasna rešenja i ispostaviti jasne zahteve. U prvom redu, moramo prihvatiti da oslobođenje Kosova od stranih uticaja mora doći „odozdo“, bez paternalističkih intervencija, kroz autentični pokret radnog naroda Kosova koji će reći ne kako mešanju stranih vojnih uticaja, tako i uticaju stranog krupnog kapitala. Država Srbija, koja u međuvremenu i sama nadomak Niša gradi „Srpsko-ruski humanitarni centar“, učestvuje u političko-vojnom programu NATO-a „Partnerstvo za mir“, koja za oktobar u Mladenovcu i Aranđelovcu planira vežbe sa NATO-om i, konačno, čiji zvaničnici ne propuštaju nijednu priliku da hvalospevno govore o prisustvu KFOR-a na Kosovu, nema nikakvo moralno pravo da koristi svoju privilegovanu poziciju da zagorčava život narodu Kosova koristeći se međunarodnim pravnim sistemom i odbijajući da sa Kosovom uspostavi uobičajene međudržavne odnose. Najmanje što Srbija može da uradi jeste da prekine sramotnu politiku uslovljavanja i ucenjivanja, te da građankama i građanima Kosova, ali i Preševske doline, i to kako Albancima tako i Srbima, omogući slobodno kretanje, ravnopravno zapošljavanje, zaštitu ličnih i političkih prava, te, konačno, priznanje svih diploma, uključujući i diplome koje su Albanci i Albanke sticali u paralelnom sistemu školovanja devedesetih godina. Činjenica da ovo poslednje ne čini država čiji novoizabrani ministar finansija, ministar policije, kao i doskorašnji predsednik države imaju blago rečeno sumnjivo stečene diplome, potpuno je skaradna.
Umesto toga, država Srbija, koristeći spregu lokalnih kriminalnih struktura i domaće političke elite, te zahtevajući izuzeće severa Kosova iz svakog pravnog poretka, od Srba i Srpkinja na Kosovu stvara taoce. Oliver Ivanović, političar sa Kosova koji je odbio da učestvuje u ovom sistemu i koji je zbog toga demonizovan u srpskim medijima, stradao je u januaru ove godine kao žrtva atentata, što je Aleksandru Vučiću poslužilo kao povod da iz rukava izvuče odbljeske rasističkih kvalifikacija o Albancima kao drumskim razbojnicima, iako bi mu bilo mnogo uputnije da vinovnike za ovaj zločin potraži u svom dvorištu. Pored toga, nastavljajući oprobanu praksu iz osamdesetih godina prošlog veka i tumačeći svaki sukob na Kosovu kao međuetnički incident, vlast u Srbiji neprestano insistira na „razgraničenju“ kao poželjnom rešenju srpsko-albanskih odnosa. Razgraničenje koje zagovaraju lokalni moćnici i multikulturalnost koju nudi međunarodna zajednica samo su dve strane iste medalje i obe polaze od premise da Srbi i Albanci ne mogu da žive zajedno i da ih treba ili razdvojiti ili uštrojiti.[3] Naše mišljenje je da seljaštvo i radništvo koje govori srpskim i koje govori albanskim jezikom povezuju iste borbe, i potrebne su im granice koje ih spajaju, a ne koje ih razdvajaju, granice koje će biti osnova za građenje mreže solidarnosti i zajedničke borbe za radničku vlast i protiv imperijalističkih sila.
„Priznanje Kosova“ je sintagma koja je možda najprepoznatljivija u srpskim medijima kada je o ovome reč: priznati ili ne priznati postavlja se kao pitanje svih pitanja. Zahvaljujući diskrepanci između dva dokumenta kojima se završio rat na Kosovu – Kumanovskog sporazuma i Rezolucije Saveta bezbednosti UN 1244 – pitanje statusa Kosova ostaje otvoreno i predstavlja poligon za demonstraciju uticaja velikih sila. Poligon koji je ponekad vrlo ozbiljan, kada na primer Vladimir Putin upućuje na Kosovo kao na presedan koji opravdava aneksiju Krima, a ponekad sasvim komičan, kao kada Ivica Dačić obigrava po državama udaljenim desetinama hiljada kilometara kako bi dobio „povlačenje priznanja“.
Reč koja se, naravno, u srpskim medijima najbolje slaže uz sintagmu „priznanje Kosova“ je „nikada“. Ono za šta građani i građanke Srbije, međutim, najčešće ostaju uskraćeni jeste objašnjenje šta „priznanje Kosova“ podrazumeva: u idealnim uslovima, ono bi podrazumevalo povlačenje svih teritorijalnih i suverenih pretenzija države Srbije sa teritorije Kosova, priznavanje prava na samoopredeljenje narodu Kosova i, konačno, prihvatanje postojeće vlade Kosova kao legitimnog predstavnika države koja se priznaje. Kao levičarima/kama i antiimperijalistima/kinjama, nama je jasno da se moramo boriti protiv međunarodne legitimizacije postojeće vlade i poretka na Kosovu: nju čine služinački političari koji su izašli iz NATO šinjela i koji sprovode taktike zastrašivanja svojih građanki i građana, a nju, na kraju krajeva, ne prihvataju ni naši kosovski drugovi i drugarice koji se služe radikalnim metodama borbe.
Zbog toga je naše viđenje pitanja nezavisnosti Kosova sadržano u stavu da uslov takvog priznanja mora biti povlačenje NATO trupa sa Kosova i istinsko oslobođenje njegovog naroda, te garancije da će i Kosovo i Srbija biti zone slobodne od NATO-ovog i drugih imperijalističkih mešanja. Jačanje ovakvog političkog stava u Srbiji moglo bi da pomogne snagama levice i u našoj zemlji i na Kosovu da ilustruju neupitnu činjenicu – najveću prepreku demokratiji i pravu naroda Kosova na samoopredeljenje već skoro dve decenije predstavljaju vojne snage NATO-a, koje, kao i u Bosni i Hercegovini, nadziru protektorat koji svom stanovništvu ne može da garantuje ni osnovna politička prava, i čija je glavna svrha dublje ušančivanje zapadnog imperijalizma u regionu. Dijalektičko jedinstvo antinacionalističke borbe (našeg stremljenja da ojalovimo svaki pokušaj države Srbije da povrati delimičnu ili potpunu moć odlučivanja na teritoriji Kosova) i antiimperijalističke borbe (našeg insistiranja na tome da Kosovo nije nezavisno dokle god se na njemu nalaze snage NATO-a) jedini je odgovor koji može ubediti radničke klase Srbije i Kosova o njihovom suštinski zajedničkom interesu u borbi protiv svojih vladajućih klasa i stranog imperijalizma. Nosilac ovakvog odgovora može biti samo nezavisna i masovna levica.
Naša alternativa aktuelnoj politici je jasna. Mi tražimo od države Srbije da se odmah, bez ikakvog uslovljavanja i ucenjivanja, odrekne svog suvereniteta i teritorijalnih pretenzija nad Kosovom, prizna narodu Kosova pravo na samoopredeljenje i otvori vrata ka izgradnji novog poglavlja u istoriji dvaju naroda. Mi tražimo od države Srbije da prestane da koristi kriminalne strukture kako bi Srbe na Kosovu držala kao zatočenike kosovskog mita, te da prestane da omogućuje širenje ruskog imperijalističkog uticaja u regionu. Mi tražimo od države Srbije da prestane da demonizuje Albance i Albanke u srpskim medijima i da sputava izgradnju prijateljskih odnosa između dva naroda, već da im omogući slobodu kretanja i zapošljavanja. Konačno, mi tražimo od države Srbije da prestane da šuruje sa NATO-om i njegovim kosovskim izvršiteljima, a da sa izabranim predstavnicima i predstavnicama kosovskog naroda vodi razgovore ne u Briselu, već u Prištini, Beogradu, Gnjilanu, Bujanovcu. Na ovim temeljima želimo da gradimo zajednički život sa našim prvim susedima – ne u „toleranciji“, već u prijateljstvu i solidarnosti, stvarajući uslove u kojima će potpuna nezavisnost našeg regiona od imperijalističkih sila biti ostvarena pod vođstvom radikalnih antikapitalističkih radničkih partija, ujedinjenih u borbi za ravnopravnost svih naroda u Balkanskoj socijalističkoj federaciji.
Solidariteti është forca jonë!
[1] Vladan Jovanović, Slike jedne neuspele integracije: Kosovo, Makedonija, Srbija, Jugoslavija (Beograd: Fabrika knjiga, 2014).
[2] Dimitrije Tucović, Srbija i Albanija: jedan prilog kritici zavojevačke politike srpske buržoazije (Beograd: Kultura, 1946).
[3] Dragan Plavšić, “Did Somebody Say Ethnic Partition? A Critique of Žižek on Kosovo and the Balkans (Part 1)”.